9 Ağustos’daki Erdoğan-Putin görüşmesinde ne konuşulmalı? (2)
Dr.Nazim Cafersoy
5. Post sovyet coğrafyasında gerçek demokratik devletleri mevcuduğu Rusya ve Turkiye’nin çıkarlarını ve Avrasya’nın kaderini nasıl etkiler?
Turkiye-Rusya ilişkilerinin barış, guvenlik ve refah getirecek bir işbirligine girmesi Avrasya cografyasınin sorun üreten bölge olmaktan çıkmasında stratejik bir eşik anlamı taşımaktadır. Böylece bölgenin kaynaklarının daha yapıcı yönde kullanılması gündeme gelecektir.Öte yandan, bölge devletlerinin birer gerçek demokrasiye dönüşmesi Turkiye ve Rusya için önemli avantajları getirecektir.Çünki bölge halklari tarihi miras, sosyolojik dinamikler ve çoğrafiya bağlamında Türkiye ve Rusya ile ciddi yakinlik ilişkilerine sahiptirler. Sorunlarin çözüldüğü ve Batının etkinliginin azaldigi bir ortamda bu toplumsal yapılardan çikan yonetimlerin Rusya ve Turkiye’ye ve onlarin öncüllüğündeki kurumlarda herkesin kazandığı işbirliğine olumsuz yaklaşması çok mümkün gözükmüyor.
6.Karabağ meselesi Rus-Türk ilişkilerinin ve bölgenin geleceği açından neden önemlidir?
Yukarida belirttigim bölgesel barış ve guvenliğe hizmet edecek Turkiye -Rusya işbirliği için en önemli konuların başında ise Karabağ sorunu gelmektedir. Bu sorunun iki ölke ilişkilerinde onemli olmasının ise bir kaç nedeni var.Öncelikle, bu sorun post sovyet cografiya iki devletin (Azerbaycan ve Ermenistan) dogrudan taraf olduğu bir meseledir.İkinci, ilk gundeme gelmesi nedeniyle adeta post sovyet coğrafyada etnik çatışma ve toprak anlaşmazlığı eksenli sorunların modern donemdeki ilham kaynagidır.Üçunçüsü, bolgede sonuclari en vahim çatışma alanıdır.Dördüncüsü, bolgede sicak çatişma veya savaşın her an patlak verebilecegi en hassas sorundur.Beşincisi, Türkiye ile Rusya arasinda tampo bölge olan ve her iki ölkenin öncelikli stratejik çıkar alanı olarak gördüğü Kafkasya’dadır.Altincısi, belki de en onemlisi sorunun ana taraflarından Ermenistan Rusya’nin, Azerbaycan ise Türkiye’nin stratejik müttefikidir.İkisi arasında her an patlak verebilecek bir savaş Türkiye-Rusya ilişkilerine Suriye’dekinden bile daha ağır darbe vurma tehlikesi taşıyor.
Bu baglamda Karabag meselesinin durumu Türkiye ile Rusya ilişkilerinin hem devami, hem de yukarıdan ifade edilenler bağlamında stratejik derinlik kazanması bakımından turnusol kağıdıdır.
Bu sorunun adil ve bölgede barış ve güvenliğe hizmet edecek biçimde çözümü üçün Türkiye-Rusya-Azerbaycan-Ermenistan dörtlüsünden oluşan bir format oluşturulmasını ve somut çözüm planının bir Türk-Rus planı olarak biran önce hazırlanmasını öneriyoruz. Karabağ sorunun adil biçimde ve Ermeni işğalini sona erdirecek çözümü Kafkasya’yi Rus-Türk ilişkileri bağlamında çok boyutlu işbirliği alanina dönüştüreceği gibi, basta Gürcustan’daki sorunlar olmak üzere diger meselelere de ilham kaynağı olacaktır.
7.Erdoğan-Putin görüşmesinde Suriye konusu nasıl ele alınmalıdır?
Erdogan-Putin görüşmesinde Suriye meselesi iki ülke arasindaki ilişkileri sorun olmaktan çikarilmalıdır.Bu çerçevede her iki ülke Suriye’de durumun normelleşmesi, Türkiye-Suriye ilişkilerinin Rusya’nın aracılığıyla mecrasına dönmesini, İŞİD’le mucadileni, PYD ve Türkmen meselesini, mühacirlerin geri dönüşünü, Akdeniz’de ortak çikarlari ve Suriye’nin normal demokratikl siyasi sisteme dönüşümünü öngoren çok boyutlu bir plan hazırlanması konusunu kararlaştirmalıdırlar.
8. Rus-Türk ilişkileri Ukrayna sorununda nasıl bir perspektiv sunabilir?
Rusya ve Turkiyec Ukrayna krizini bir rekabet veya sorun alani olmaktan çıkarmalı, Kırım tatarlarının geleceğini, Karadeniz’deki çıkarlarını uzlaşdırıcı ve Ukrayna’nin toprak butünlüğünü saglayıcı ortak insiyatifler ortaya koymalıdırlar.
9.Avrasya Birliği ve Türk Keneşi Erdoğan-Putin görüşmesinde nasıl ele alınmalı?
Türkiye ve Rusya liderleri arasındaki görüşmede Avrasya Birliği ile Türk Keneşi arasında ortak danışma mekanizmasının kurulması kararlaştırılabilir. Her iki kurumun üyesi olan Kazakistan isr bu bağlamda surecin koordiasyon sağlayabilir.Ayrıca Türkiye’nin Avrasya Birliğinde, Rusya’nın da Türk Keneşi’nde gözlemci üye olması sürecinin başlatılması kararlaşırılması faydalı olur.
10. Şangay İşbirliği Örgütü ve BRİCS Rus-Türk ilişkilerini baglamında nasıl anlamlandırılmalı?
Erdoğan-Putin görüşmesi iki ülke arasındaki işbirliginde küresel boyutun anlamlandılmasını da sağlayabilir. Bu çerçevede önümüzdeki dönemde küresel siyasetin ana eksenine dönüşeceği tahmin edilen Asya coğrafyasındaki işbirligi özel öneme haizdir. Bu bağlamda Turkiye’nin Rusya’nın etkin rol aldığı Şangay İşbirliği Örgütüne üyeliği konusunda Moskova’nın desteği ifade edilmeli ve ilgili surecin baslatılacağı ilan edilmelidir. Keza Türkiye’nin BRİCS’e gözlemci üyeliği konusu da gündeme gelecek konulardan olmalıdır…Nazim Cafersoy
