Güney Kafkasya coğrafyasının üç önemli ülkesi Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan; Türkiye’nin güvenlik şemsiyesinde stratejik bir öneme sahip. Güney Kafkasya jeopolitiği, enerji nakil hatlarının geçiş yolu üzerinde olması nedeniyle başka ülkelerinin de (Rusya, İran, Almanya, İngiltere, Fransa, ABD ve hatta Çin) dikkatlerini çekiyor. Türkiye açısından hayati önem arz eden ve projesi tamamlanan Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC) ve Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı (BTE) bu bölgede bulunuyor. Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı’nın (TANAP) yapımı sürüyor. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı’nın (BTK) ise tamamlanması an meselesi. Bu ulaşım ağı ile Türkiye üzerinden Pekin ile Londra arasında kesintisiz demiryolu ulaşımı hayal olmaktan çıkacak. Türkiye; ortak bir refah alanı oluşturulmasının bölge dışı mihrakların kışkırtmasıyla palazlandırılan, bölgesel sorunları ortadan kaldıracağı inancıyla, bölgesel işbirliği ve kalkınma projelerinin geliştirilmesini önemsiyor.

Türkiye Gürcistan ilişkileri birazda akrabalık temelli değerler üzerinden anlam ifade ediyor. Çünkü Karadeniz (batı-doğu-orta) bölgesinde yerleşik hatırı sayılır bir Gürcü nüfus mevcut. Resmi olmayan rakamlara göre Türkiye genelinde Gürcü kökenlilerin nüfusu 3 milyon civarında tahmin ediliyor. 2007 yılından beri Gürcistan’ın en büyük ticaret ortağı Türkiye, Gürcistan’ın bağımsızlığını 16 Aralık 1991 tarihinde tanıdı. Karşılıklı Büyükelçiliklerin yanı sıra Türkiye’nin Batum’da, Gürcistan’ın İstanbul ve Trabzon’da Başkonsoloslukları var. İki ülke arasında 31 Mayıs 2011 tarihinde imzalanan ve 10 Aralık 2011 tarihinde yürürlüğe giren protokol gereğince iki ülke vatandaşları sadece kimlik belgeleri ile seyahat edebiliyor. Gürcistan’ın Abhazya ve Güney Osetya ile sorunları mevcut. Sovyetler Birliği dağıldığında Abhazya ve Güney Osetya bağımsızlıklarını ilan ederek Gürcistan’dan ayrıldıklarında Gürcistan ile Abhazya ve Güney Osetya arasında çatışmalar yaşanmıştı. Güney Osetya ve Gürcü yönetimi arasındaki güç mücadelesi ve sözlü sataşmalar beş gün süren Ağustos 2008 savaşıyla sonuçlandığında, Gürcistan’ın hiçte efelendiği gibi askeri gücünün bulunmadığı ortaya çıkmıştı çünkü Gürcistan topraklarının bir kısmı hiçte hesaba katmadığı biçimde Rus birliklerince işgal edilmişti.

Savaş, AB’nin arabuluculuğuyla 12 Ağustos’ta sağlanan ateşkes anlaşmasıyla sonlandığında, Rus birlikleri Ekim 2008’de Abhazya ve Güney Osetya dışında işgal ettikleri Gürcü topraklarından çekildi. Rusya Federasyonu, Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıklarını tanıma kararı aldı ve Abhazya ile 24 Kasım 2014 tarihinde “Stratejik Ortaklık ve İttifak Anlaşması”, Güney Osetya ile de 18 Mart 2015 tarihinde “İttifak ve Entegrasyon Anlaşması” imzaladı. Gürcistan kendi sınırlarına dahil Abhazya ve Güney Osetya’nın 2008’den beri Rusya’nın işgali altında olduğunu belirtiyor, Rusya’dan bu işgaline son vermesini talep ediyor. Türkiye ise Abhazya ve Güney Osetya’nın “bağımsızlığını” tanımıyor, geleneksel dış politik konseptine uygun şekilde Gürcistan’ın egemenlik ve toprak bütünlüğünü destekliyor.

Abhazya ve Güney Osetya ile Gürcistan arasındaki ihtilafların Gürcistan’ın toprak bütünlüğü ve egemenliği çerçevesinde barışçıl şekilde çözülmesinden yana olduğunu deklare ediyor. Gürcistan’ın siyasi askeri ve ekonomik en önemli müttefikinin Türkiye olduğu söylenebilir. Gürcistan Türkiye üzerinden Avrupa Birliği ve ABD ile bütünleşmek temayülünde olduğunu gizlemiyor. Türkiye de Gürcistan’ın bu arayışının farkında ve Avrupa-Atlantik kurumları ile bütünleşme çabalarını destekliyor. Ancak Gürcülerin Ahıska Türklerine yönelik bazı tasarrufları sorun olabiliyor. Bu nedenle Türkiye-Gürcistan ilişkilerindeki en önemli konulardan birini Ahıska Türklerinin anavatanlarına geri dönüş süreci oluşturuyor.

ABD; Gürcistan Rusya anlaşmazlığından faydalanmanın yolunu bulmuş gözüküyor. Gürcistan’ın ihtiyaç duyduğu askeri desteği sunarak bölgeye girme çabasında. ABD’nin aklınıza gelmeyecek bir diğer siyasi enstrümanı eski Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili. Mayıs 2015’te Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko, Amerikalı danışmanlarının tavsiyesine uyarak tutuklama kararı nedeniyle ülkesine dönemeyen Gürcistan eski Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili’yi stratejik liman kenti Odesa’ya vali olarak atamıştı.(1) Saakaşvili Amerikan ekolünden. Lisans eğitimini Kiev Üniversitesi Uluslararası Hukuk Fakültesi’nde alan Saakaşvili, yüksek lisansını New York’taki Columbia Üniversitesi’nde, Hukuk doktorasını ise Washington’daki George Washington Üniversitesi’nde tamamlayan bir Gürcü devlet adamı. Ülkesinde istenmeyen adam ilan edilen, Gürcistan vatandaşlığından çıkarılan ülkesinde 2008’de ayrılıkçı Güney Osetya’ya açtığı savaş sonrası Rusya’yla 5 günlük savaşa sebep olmakla hatırlanan Mihail Saakaşvili, 1993 yılında Strasbourg’da tanıştığı Hollandalı dilbilimci Sandra Roelofs ile evli. Saakaşvili akıcı derecede İngilizce, Fransızca, Rusça ve Ukraynaca konuşuyor ve biraz Osetce ve İspanyolca biliyor. ABD’nin Ukrayna koloni valisi gibi misyonu olduğu söylenebilir.

Gürcistan’da, 30 Temmuz’da başlayan “Noble Partner 2017” isimli çok uluslu tatbikata, 3 bin asker ve 500 adet askeri araç katıldı. Tatbikatın asıl amacı, Gürcistan ordusunun NATO’ya uygun bir şekilde eğitilmesiydi. Tatbikata Gürcistan’ın yanı sıra aralarında Türkiye, Ukrayna, İngiltere, Almanya ve ABD’nin de olduğu yaklaşık 10 ülkenin askeri katılıyor. Tatbikat 12 Ağustos’a kadar sürecek. Gürcistan’a iki günlük çalışma ziyaretiyle gelen ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence’in tatbikatı ziyaret etmesi planlandı.(2) Bu tatbikattan önce Rus Hava-Uzay Kuvvetleri’ne ait uydular ve Rusya Donanması’na ait savaş gemileri, savaş uçakları ve kıyıdaki radarların ‘Sea Breeze-2017′ tatbikatına katılan çok uluslu güç ve ordu birliklerinin hareketini takip ettiği, ABD ve Ukrayna organizasyonunda gerçekleştirilen Belçika, Bulgaristan, İngiltere, Gürcistan, Yunanistan, İtalya, Kanada, Litvanya, Norveç, Polonya, Romanya, ABD, Türkiye, Ukrayna, Fransa ve İsveç’in tatbikat tamamlanmıştı. Türk Deniz Kuvvetleri, 17 ülkeden 33 gemi ve 11 uçağın katılımıyla icra edilen tatbikata; TCG TURGUTREİS, TCG KARAMÜRSELBEY ve TCG BATIRAY ile iştirak etmişti.(3)

Gürcistan’da ABD ordusu liderliğinde gerçekleşen Noble Partner tatbikatına Türkiye ve Azerbaycan ile husumetini her ortamda gündeme taşıyan Ermenistan’ın katılması anlaşılır gibi değil. Türk düşmanlığı hikâyeleriyle büyüyen ve gözlerini kan bürümüş Ermeni askerlerin tatbikat süresince Türk ve Azerbaycan askerilerini hedef alan saldırılarda bulunmayacaklarını kim garanti edebilir? Tatbikatın açılış töreni Tiflis’in yaklaşık 20 kilometre dışında bulunan Vaziani Askeri havaalanında yapıldı. Noble Partner 2017 çok uluslu tatbikatları Gürcistan’da 3. kez yapılıyor. Tatbikat, NATO üyesi ve ortak ülkeler arasındaki istikrar, savunma ve saldırı operasyonlarındaki becerileri geliştirme ve Nato Muharebe Gücü’nün (NRF) eğitim kapasitesinin artırılması, NRF üyesi ülkeler arasındaki iş birliğinin artırılmasını amaçlıyor. Bu yıl tatbikat 5 NATO üyesi ve 3 ortak ülkeyle gerçekleştiriliyor. Tatbikata Ermenistan, Gürcistan, ABD, İngiltere, Almanya, Türkiye, Slovenya ve Ukrayna katılıyor. Tatbikatta en az 2 bin 800 askeri hizmetli bulunuyor.(4)

ABD ordusu liderliğinde Gürcistan’da gerçekleşen Noble Partner 2017’den öncede bölgede askeri tatbikat vardı. Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir Hasanov’un, Azeri, Türk ve Gürcü silahlı kuvvetlerinin ortak askeri tatbikat gerçekleştireceğini söylemesinin ardından 09 Haziran 2017’de Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan’ın katılımıyla Gürcistan’ın başkenti Tiflis yakınlarındaki Vaziani Askeri Üssü’ndeki ‘Kafkas Kartalı Özel Kuvvet Tatbikatı’ başarılı şekilde gerçekleştirilmişti. Gürcistan Savunma Bakanlığı; Vaziani’deki 4. Mekanize Tugay Atış Poligonu’nda başlatılan ‘Kafkas Kartalı Özel Kuvvet Tatbikatı’nda Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan askerlerinin katıldığı birçok ortak eğitim operasyonunun başarıyla devam ettiğini belirtiyor. Tatbikat kapsamında özel kuvvetler birimleri ortak şekilde yüksek değerli hedefleri imha etti, askerler teknik, mühendislik ve atışın yanı sıra diğer özel talimleri yerine getirdi. Türkiye tatbikata bir özel kuvvet timi, bir uzman nişancı, iki genel maksat helikopteri ve bir nakliye uçağıyla katıldı. Tatbikat, 14 Haziran’da sona erdi. 2009’dan bu yana her yıl düzenlenen tatbikat, katılımcı ülkelerin özel kuvvetleri arasında dostluk, iş birliği ve koordinasyonu geliştirmeyi, karşılıklı bilgi ve tecrübe paylaşımında bulunmayı, ayrıca birlikte hareket etme kabiliyetlerini geliştirmeyi amaçlıyor.(5) Türkiye kontrolü elden bırakmamak hususunda kararlı. Ancak ABD’yi kontrol etmesi ve bölgeye yönelik hamlelerinin önünü kesmesi imkân dâhilinde olmakla birlikte çok zor.

Ömür Çelikdönmez

Bakınız:

1- http://www.ntv.com.tr/dunya/gurcistan-eski-cumhurbaskani-ukraynada-vali-oldu,y1ZaFF0NY0e3GSoneJIUSA
2- http://qha.com.ua/tr/askeri-guvenlik/gurcistan-da-cok-uluslu-tatbikat-basladi/157978/
3- http://www.milscint.com/tr/sea-breeze-2017-tatbikati-tamamlandi/
4- http://www.ermenihaber.am/tr/news/2017/08/01/Noble-Partner/109969
5- http://www.dunyabulteni.net/kafkaslar/401758/turkiyenin-de-katildigi-kafkas-kartali-ozel-kuvvet-tatbikati-suruyor