Asimetrik savaş her ne kadar insanoğlunun birbiriyle savaşmasından bu yana var olan bir savaş türü olsa da temel olarak Çinli filozof Sun-Tzu’nun bundan yaklaşık 2 bin 500 yıl öncesinde kaleme aldığı Savaş Sanatı kitabına dayandırılmaktadır.

Böylesine köklü ve eski geçmişle günümüze kadar gelen bu eski ve bir o kadarda gizli taktiksel savaş metodu (MILES; FRANKLIN B. ,ASYMMETRIC WARFARE: AN HISTORICAL PERSPECTIVE. USAWC 1999) rakibin nasıl bir yıkıcı plan yaptığını bilmek ve bu plana karşı eylemsel planlar geliştirmek üzere temellenir. ( 1) Genel olarak askeri bir terim olarak karşımıza çıkan asimetrik savaş, askeri güçlere zarar vermek için ortaya koyulan konvansiyonel güç olarak tanımlanıyor. Kimi kaynaklar ise asimetrik savaş kavramını, askeri gücün zayıf ve güçlü yönlerinin ortaya konup, bu zayıflıklara karşı yöntemler kullanılarak operasyon düzenlemek olarak kayda geçiriyor. Ayaklanma, vekalet savaşları, bölgesel/simgesel terörizm bu kavramın bazı bilinen yöntemleri olarak sıralanabilir. Az gelişmiş bölgeler, devlet imkanlarından fazla faydalanamayan bölgeler temel hedef alanlarıdır. (2)

Öte yandan, uluslararası organ ticareti, kadın ticareti, uyuşturucu, silah satışı, mafyalaşma, rüşvet, siyasiler ile rant paylaşımı, sivil toplum örgütleri üzerinden algı operasyonları gibi günümüz dünyasında sıkça karşımıza çıkan bazı yöntemler de asimetrik savaş aktörlerinin sık kullandığı enstrümanlar arasında yer alır. (3)

“Asimetrik savaşın psikolojik boyutu”

Asimetrik savaşçıların diğer önemli temel hedeflerinden biri de psikolojik savaştır. Bu sebeple de asimetrik savaşın psikolojik boyutuna maruz kalanlar sürece karşı bir psikolojik savaş yürütmesi, karşı tarafın zayıflatılması ve mümkünse sürecin terse çevrilmesi en önemli hedeflerden biri olarak öne çıkmaktadır.
Fanatizm, asimetrik savaş uygulayıcılarının en etkin nüfus etme bahçesidir. Bu yolla hedef kitlenin içerisinde yer edinebilen yapı, radikal/fanatik grupları kazanmanın savaşın kazanılmasında en kolay yollarından biri olarak görmektedir. (4)

Tam da bu noktada istihbarat elemanlarına duyulan ihtiyaç sürecin en önemli kilometre taşlarından birini oluşturur. Genel itibariyle istihbarat personelleri analiz konusunda başarılı kabul edilse de kimi zamanlarda yaşanan olaylar, dünyanın dönüşümü ve bazı eksen kaymalarında analiz eksiklikleri olduğu inancı genel kanıdır. Bu nedenle de asimetrik savaş içerisinde yer alan istihbarat personelinin iyi eğitilmediği sürece yanlışa düşme riski olasılığı oldukça yüksektir. Unutmamak gerekir ki, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana kimi olaylarda istihbarat dünyası ciddi yanılmalara, yanlış istihbarat ve analizlere imza atmıştır. Kore’nin ayrılması, Nikita Kruşçev’in Küba planı, Şah Devrimi, Mısır olayları ve Suriye Savaşı’nda Esad’ın koltuğunu koruması gibi hepsi birbirinden kritik çok önemli konularda istihbaratlar yanılmış ve süreci doğru okuyamamıştır. (5)

Bir savaş aracı olarak ‘Medya’

Asimetrik savaşta medya da yürütülen faaliyetlerin belki de en önemli ayaklarından birini oluşturmaktadır. Kaldı ki günümüzde sürekli gelişen ve ülkeler arasındaki sınırları yalnızca duvarlardaki haritada bırakan iletişim teknolojileri 21. yüzyılın belki de en önemli ‘savaş aracı’ olmuştur.

Asimetrik savaşta iliştirilmiş gazetecilik kullanılan en yaygın yöntemlerdendir. Bu yöntemlere karşı birçok mücadele yöntemi de aslında mevcuttur (6)

Dünyanın en gelişmiş ülkeleri asimetrik savaş temelinde oldukça ciddi çalışmalar imza attı ve atmaya da devam ediyor. Kürenin her anlamda en büyük oyuncularından biri olan Çin, bu adımlara çok önceden başlamış durumda. Yakın yüz yıl açısından ele aldığımızda uzun zamandan beri askeri okullarda “edinimlerin tahlilleri, ülke sınırları çevresinde oluşabilecek çatışmalarda farklı olasılıklara yönelik kabiliyet birikimlerinin kazandırılması” Çin’in önceliklerinden bazıları…

Aslına bakılırsa ABD’ye göre Çin çok uzun yıllardır küresel bir role hazırlanıyor. Bu rol kabaca, Çin’den başlayarak Avrupa’ya uzanan enerji koridorunun üzerine kurulu bir stratejiyi kapsıyor. Çin askeri stratejisinde Mao’nun “sen kendi tarzında ben kendi tarzımda savaşırım” vecizesinin temeli yatıyor aslında.

Çin Halk Ordusu subaylarında sürekli ve disiplinli bir şekilde tarihi stratejiler ‘quipian’ yani hile ve strateji uzun haftalar boyunca öğretilen kurslar arasında. Lakin Çin’in öğretilerinin temelinde ilk unsur ‘savaşmadan kazan’ olarak karşımıza çıkıyor.

ABD siyasi tarihinde oldukça önemli rol alan George Kennan’ın 1946 tarihli telgrafında yer aldığı üzere “ABD, SSCB’yi dönüştürmeli ya da yok etmeli. Ancak bu sayede hayatta kalabilir” mantığı günümüz ABD-Çin ilişkileri göze alındığında ABD penceresinde pek de bir şeyin değişmediğini görüyoruz. Bundan 60 yıl önce SSCB’yi yok etmeyi ya da dönüştürmeyi düşünen ABD’nin, bugün Çin’i yok etmek ya da dönüştürmeyi düşünmesi en olası senaryolardan biri. Belki de bu nedenledir ki Çin için de savaş tamtamları çalmaya başladı(7).

ABD için süreç nasıl ilerliyor?

Konuyu ABD üzerinden incelediğimizde ise farklı bir takım sıkıntılarla karşılaşıyoruz. Bu sıkıntıların başında ise operasyonel yapıların savunmasız kalabileceği, kuvvet yapılanmasının ele geçirilebileceği ve bu nedenle askeri ortaklıklarda zorluklar yaşanabileceği çekinceleri geliyor. Konuya ilişkin bir diğer husus ise, oldukça gelişmiş teknolojilere sahip ABD silahlarının ve bu silahların destek sistemlerinin istismar edilmesi ihtimali.

Kaldı ki böylesin etkin bir silah yapılanmasının bağlı olduğu merkezi bilgi ağlarının çökmesi, ele geçirilmesi ve askeri birlikler arasındaki iletişim sisteminin felç edilerek devre dışı bırakılması, yine aynı şekilde enerji sistemlerinin devre dışı bırakılması ve/veya ele geçirilmesi ABD için ön görülen felaket senaryolarından sadece bazıları… ( 8)

Peki, ABD için yazılması muhtemel bir reçetede neler olabilir? Böyle bir durumda akla ilk gelen Asimetrik Savaş karşısında ABD ordusunun atacağı muhtemel adımları analiz etmek. Uzay tabanlı sistemler ve ticari olmayan bilgi teknolojileri tabanlı sistemlere bağımlı ABD ordusunun yeteneklerinin kısıtlanarak ortaya çıkan kırılganlıkları ölçmek muhtemel adımların belki de başında geliyor. Sistemlere muhtemel sızmalar konusu da enine boyuna masaya yatırılması ve hatta çift kullanım riskleri de analiz edilerek ortaya yeni bir yol haritası çıkarılmalıdır. Çift kullanım, aynı ürünün hem piyasada hem de askeri kullanımı anlamına gelmektedir bu ortak payda kimi durumlarda hayati riskler taşımaktadır. Örneğin basit bir GPS teknolojisinin risklerinin bile olası riskleri iyi analiz edilmeli ve teknolojik alanda asimetrik savaşın boyutları en ince ayrıntısına kadar irdelenmelidir. (9)

Karşımızdaki önemli bir savaşçı mı sıradan bir insan mı?

Asimetrik savaş ya da bir diğer adıyla dördüncü nesil savaş, doğrudan kültürü, siyaseti, toplumu, ekonomiyi, iletişimi ve kültürel değerleri hedef alan bir savaş çeşidi olarak da okunabilir. Devlet içi ya da dışı aktörlere nüfuz edebilen bu yaklaşım tarzının önemli özelliklerinden biri de savunmasız hedefleri kendisine düşman olarak belirlemesi ve bu hedeflere saldıran kişilerin belirsizliği… Buradaki belirsizlikten kastımız, nadiren üniforma giyen ve toplumdaki herhangi bir kişiden/bireyden ayırt edilebilmesi pek de mümkün olmayan kişileri konuşuyor olmamızın getirdiği belirsizlik… Bu belirsizlik, asimetrik savaş aktörlerinin mevcut ortama kolaylıkla adapte olabilmesinin de önünü açan en önemli etkenlerden biri. (10)

Üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir diğer konu ise sürekli dijitalleşen dünyada gerek devletlerin gerek sivillerin ‘ağ’ üzerinde attığı adımlar ve bıraktıkları izler. Bu noktada siber stratejinin belirlenmesi ve bu stratejinin devletler/toplumlar için hayat meselesi olduğu gerçeği konunun tüm taraflarınca kabul edilmeli. Siber stratejinin belirlenmesinde en kilit noktalardan biri de işinin ehli kişilerin görev başında olması ve bu noktada atılacak adımların devlet kurumları, özel sektör ve toplumun tüm kesimleri tarafından ortak bir paydada kabul görmesi. Tabi ki ortama uygun değişiklikler göstererek alan genişletmeye çalışan asimetrik savaş aktörlerinin karşısında geliştirilecek sistemlerin de değişken bir şekilde dizayn edilmesi de son derece önemli. Tüm bunları alt alta koyduğumuzda siber güvenliğin ulusal güvenliği doğrudan ilgilendiren bir konu olduğu gerçeğinin tabana yayılması bu başlık altındaki en önemli adımlardan biri olarak karşımıza çıkıyor.

Nüfusunun büyük çoğunluğu genç, akıllı telefon satışında Avrupa’nın birinci ve internet kullanım sürelerinde dünyanın en önde ülkelerinden biri olan Türkiye’nin bu noktada çok daha sıkı çalışması gerektiği bir gerçek. Çünkü günümüz dünyasında asimetrik savaşın en önemli boyutlarından bir ide internetin ev sahipliğinde gerçekleştirilen algı operasyonları! (11)
Siber saldırıların tahmin edilenden çok daha büyük zararlar verebileceğini dünya ülkeleri bir çok kez yaşadı. Ve bizler de son yıllarda bu konuda gerçekleşen küresel saldırılara ve sonuçlarına yakinen şahit olduk. Burada her zaman aklımızın bir köşesinde yer alması gereken bir diğer önemli çıkarımın da ‘teknolojiye olan bağımlılığın fazlalığının yıkımı da artıracağı’ gerçeğidir. Şimdi bu gerçekten yola çıkarak Türkiye’nin olası bir siber saldırıda neleri kaybedebileceğini bir kez daha düşünmekte fayda var… (12)

Tüm bunlar alt alta koyduğumuzda asimetrik savaşın siber boyutunda da en önemli panzehirin kurumlar arası birliktelik ve koordineli çalışmalar olduğunu söylemek mümkün. Özellikle telekomünikasyon endüstrisinde var olan birimlerin bilgi akışının ‘sıcak ve koordineli’ tutulması, kurumlar arasında karşılıklı güven ortamının tesis edilmesi, saldırılar karşısında ortak bir takım çözümler üretilebilmesi savaşta alınacak zararın tersine çevrilmesinde kilit öneme sahip başlıklar olarak ortaya çıkıyor. (13)

Sadece savunma sanayi, medya, iletişim ağları ve siber ortamda bir takım önlemler almak asimetrik savaşta zarar görülmeyeceği anlamına gelmiyor. Devletlerin bu süreçte su, enerji, ulaşım, bankacılık ve acil hizmetlerin sürekliliğini sağlaması ve güvenli bir yaşam bölgesi oluşturabilmesi de sürecin taşıyıcı kolonları arasında yer alıyor. (14 )

Bir asimetrik savaş örneği, Kuzey Kore ve yaşananlar…

Sizlerin de bildiği üzere son dönemlerde hemen tüm haber bültenlerinde Kuzey Kore ve yaptıklarına ilişkin bir haber bulmak mümkün. Bu haberlerin temelinde uzun menzilli füze denemeleri olduğu hepimizin malumu.

Kuzey Kore’nin bu adımlarını asimetrik savaşın örneklerinden biri olarak okumak gayet mümkün. (15)
Kaldı ki Rusya’nın Afganistan operasyonu ve daha sonra bölgedeki faaliyetleri de asimetrik savaş konusunda örnek gösterilebilecek konulardan bazıları olarak karşımıza çıkıyor. (16)

Asimetrik savaş denince akla gelen bir diğer ülke olan İran’ın asimetrik savaş hususunda Şia kartını kullandığı bilinen bir gerçek. Bu konuda önemli bir doktora tezi yazılmakta. İnşallah sayın Hocamız ünvanını aldıktan sonra bu konuya da değinme şansımız olur.

Öte yandan, Rusya’nın Ukrayna ile yaşadığı süreçte ve soğuk savaş döneminde uyguladığı nükleer politikalar da asimetrik savaş stratejileri arasında sayılmaktadır. (17)
Yine Rusya, cihat amacını savunan ve bunu terörle destekleyen birçok grubu da belirli ülkelerin asimetrik savaş unsurları olarak tanımlamakta. (18). Rusya varlığına önemli bir tehdit olarak gördüğü bu yapılara karşı acil durumlar, özel programlar ve Savunma Bakanlığı koordinesinde yürütülen programlarla sürekli yol haritasını güncelliyor.

ABD ise Rusya’yı Çeçenistan’da asimetrik savaş yürütmekle suçluyor ancak kendisi de Irak’ta asimetrik savaşın neredeyse tüm enstrümanlarını kullanıyor. (18) Burada ironik bir şekilde Rusya da ABD’nin Irak genelinde ve Musul özelinde yaptığı operasyonların asimetrik bir savaş olduğuna vurgu yaparak kendisinin de bölgesel olarak asimetrik bir direnişle kaşı karşıya kaldığını iddia ediyor. (20)
Rusya, enerji konusunda da asimetrik savaşa en çok maruz kalan ülkelerden biri. Yetkililer, özellikle Rus gazının kıta Avrupa’sına ulaşmasında ve enerji arzının nakli gibi konularda diğer güçlerin sıklıkla asimetrik savaş öğelerine başvurduğunu savunuyor. (21)

Asimetrik savaşın bazı temel yaklaşımlarını sıralarken verdiğimiz örnekler üzerinden ‘çok büyük devletler her zaman kazanır’ algısının oluşması bizi asıl gerçekten uzaklaştırabilir. Vietnam’da, Afganistan’da, Güney Afrika’da ve dahi Suriye’de uygulanan yanlış stratejilerin ve taraflarda var olan ‘aşırı güven’ duygusunun nasıl büyük hezimetleri de beraberinde getirdiğini hepimiz gördük. (22)

Türkiye elini çabuk tutmalı!

Asimetrik savaş her ne kadar askeri bir konu olarak görünse de günümüz dünyasında sivillerin de önemli bir aktör olarak içinde yer aldığı ve konvansiyonel savaş taktiklerinin kullanılmadığı yeni bir savaş modeli.

Yakın zamanda ülkemizde de başlatıldığına inandığım bu savaş türüyle mücadelede bireysel olarak çalışma yürüten insanların sayısı maalesef oldukça az. Bilgisine ve tecrübesine güvendiğim isimlerle yaptığım görüşmede kurumlardaki çalışmaların da maalesef yeterli düzeyde olmadığını üzülerek öğrendim.

Konu hakkında ABD’nin yaptığı çalışmaları ve bu çalışmalar neticesinde asimetrik savaş çatısı altında birleştirdiği isimleri, kurumları ve diğer yapıları iyi analiz etmek bizler için de çok önemli. Tabi ki ABD’de sadece kurumlar arası çalışmalar yapılmadığını, bu çalışmalarla koordineli ve eşzamanlı olarak toplumun da süreç hakkında bilinçlendirildiğini vurgulamakta fayda var.

Dünyanın en sancılı bölgesinde yer alan ve bugüne kadar ordusu ile övünen Türkiye’nin bu yeni savaş türü karşısında atacağı adımlar ülkemizin üzerinde dolanan ‘beka sorunu’nun nasıl çözümleneceği noktasında verilecek cevabın da ana hatlarını oluşturacağı kanaatindeyim.

Ümit ederim, özellikle güvenlik bürokrasisindeki kurumlarımız şahısları ve birbirleri üzerinde yaptıklarını çalışmaları bir kenara bırakır ve bütünsel anlamda ortaklaşa atacakları adımlarla ülkemizde asimetrik savaşa karşı koyma yolunda yol haritasını çıkarıp, gerekli adımları ivedilikle atar. Aksi halde tek bir kurşun sıkılmadan rejimlerin değiştiği, yönetimlerin devrildiği ve tüm bunların (sözde) yerli unsurlara yaptırıldığı neo darbelerin ülkemizde de yaşanmayacağını kim garanti edebilir?

Sayın sertaç üstadım’a katkılarından dolayı teşekkürlerimi borç bilirim..

Ömer Gök/kafkassam
—————————-
Kaynakça
1.http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/milreview/ancker.pdf
2. Sudhir M R, Asymmetric War: A Conceptual Understanding, http://www.claws.in/images/journals_doc/742067376_MBSushir.pdf
3. WINTER ;YVES , The asymmetric war discourse and its moral economies: a critique, International Theory (2011), 3:3, 488–514 & Cambridge University Press, 2011
4. Long, David E; Countering Asymmetrical Warfare in the 21st Century; Strategic Insights, v. 7 issue 3 (July 2008
5. FRİEDMAN; George, America’s Secret War: Inside the Hidden Worldwide Struggle Between America and Its Enemies,Broadway books, 2004
6. TÜRKEŞ Kadir Tamer; Günümüz Dünyası savaşlarında Silahlı Kuvvetlerin Devlet Dışı Aktörlerle Ortak Kullanımı,Yüksek Lisanas Tezi,Karar Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Blimleri Anabilimdalı,Ankara ,2007
7. (http://www.newyorker.com/magazine/2017/06/19/are-china-and-the-united-states-headed-for-war
8. http://forum.ra.utk.edu/1999summer/asymmetric.htm
9. http://www.c4i.org/gps-adams.html
10. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2001/12/fourth-generation-warfare/302368/
11. http://www.atlanticcouncil.org/images/publications/AC_StrategyPapers_No8_Saving_Cyberspace_WEB.pdf
12. President’s Commission on Critical Infrastructure Protection, Critical Foundations: Protecting America’s Infrastructures, “Executive Summary” (October 1997), p. İx
13. http://www.atlanticcouncil.org/images/publications/Cyber_and_Deterrence_web_0103.pdf
14. http://forum.ra.utk.edu/1999summer/asymmetric.htm#14
15. Captain Duk-Ki Kim, Republic of Korea Navy,THE REPUBLIC OF KOREA’S COUNTER-ASYMMETRIC STRATEGY, Lessons from ROKS Cheonan and Yeonpyeong Island, Naval War College Review, Winter 2012, Vol. 65, No. 1
16. EWANS Martin, Conflict in Afghanistan: Studies in Asymetric Warfare 1st Edition, Routledge;2014
17. SİNOVETS Polina ,The Nuclear Element in Russia’s Asymmetric Warfare Strategies, PONARS Eurasia Policy Memo No. 404,December 2015
18. http://voprosik.net/chto-takoe-asimmetrichnaya-vojna/
19. http://news.bbc.co.uk/hi/russian/special_report/bbcrussian/2002_07/newsid_2906000/2906539.stm).
20. http://forbes.net.ua/nation/1423112-bitva-za-mosul-assimetrichnaya-vojna
21. http://izvestiya.odessa.ua/ru/2016/12/29/asimmetrichnaya-voyna
22. TOFT Ivan Arreguín-, How the Weak Win Wars: A Theory of Asymmetric Conflict (Cambridge Studies in International Relations, Cambridge University press,2005,s96-100