Rusya’nın Pasifik kıyısındaki Primorski Kray bölgesinde Rus-Hint ortak askeri tatbikatı başladı. 23 Eylülden 2 Ekime (2016) kadar devam edecek olan tatbikatta 500’e yakın askeri personel ve 50’den fazla askeri araç yer alıyor. Tatbikatın asli amacı Rusya’nın Doğu Askeri Bölgesi ile Hindistan Silahlı Kuvvetleri arasında ortak birlik oluşturulması ve hava kuvvetleri ve topçu birliklerinin desteğiyle terörizme karşı ortak operasyonlar yürütülmesidir.
Rus-Hint askeri tatbikatın başlamasının ertesi günü, 24 Eylülde, Pakistan’ın Hayber-Pahtunhva eyaletinde Rusya ile Pakistan arasında “Dostluk-2016” askeri tatbikatı başlatıldı. Bu tatbikat 10 Ekime kadar sürmesi öngörülüyor. 70’i Ruslardan olmak üzere 200’e yakın askeri personel yer alacak. Özellikle Pakistan’ın dağlık arazilerinde yürütülecek tatbikat, Rusya’nın terörle mücadelesinde önemli deneyim sağlayacağı öngörülmektedir. Rus-Pakistan askeri tatbikatı ilk defa yapılması sebebiyle de özel öneme sahip. Bu tatbikatın daha önce Pakistan’ın öngördüğü Keşmir eyaletinde yapılması beklenirken, Hindistan’ın tepkisi nedeniyle Rusya talebi üzerinde yer değişikliği yapılmıştır. Hindistan aynı zamanda Rusya-Pakistan yakınlaşmasına da olumsuz bakmaktadır.
Bir taraftan Hindistan geleneksel Rus-Hint işbirliğini artırma yolunda ilerlerken, diğer taraftan da ABD ile olan ilişkisini ittifak düzeyine çıkarma çabasındadır. Yine bu tarihlerde Hindistan ile ABD arasında Çin sınırına 100 kilometre uzaklıkta ortak askeri tatbikat yürütülmektedir. Hindistan’ın ABD ile yoğun askeri işbirliği, Hindistan’ın ilerleyen yıllarda ittifak tercihinin kimden yana kullanacağını belli etmeye başladığı yorumları yapılmaktadır.
Hindistan bir taraftan Çin-Pakistan ittifakına karşı ABD ile ittifak ilişkisini artırırken, diğer taraftan yine Pakistan’a karşı Hindistan-Afganistan-İran ittifakını inşa etmeye alışmaktadır. Ancak bu ittifak ABD-İran ilişkilerine bağlı olarak gelişecektir; ABD herhangi bir şekilde İran’la koalisyon içerisine gireceği uzak ihtimaldir. Hindistan’ın öncelikli dış politika hedefi Pakistan’ın dengelenmesi, çevrilmesi ve yalnızlaştırmasıyken, ABD’nin öncelikli Hindistan stratejisi ise, Çin’in dengelenmesidir. ABD, Hindistan üzerinden hem Hint Okyanusu’nda etkisini artırmayı hem de Asya-Pasifik bölgesindeki güç dengesini sağlamayı hedeflemektedir. Pakistan konusunda ABD geçmişte olduğu gibi, günümüzde de Pakistan’la ekonomik ve güvenlik alanında yoğun işbirliğini devam ettirmektedir. Pakistan ise, hem Çin’le olan ittifak ilişkisi üzerinden, hem de ABD’nin bu ittifakın gelişmesinin önüne geçmek için Pakistan’la işbirliğini sürdürmesi nedeniyle bölgedeki pozisyonu güçlendirmiştir. ABD-Hindistan işbirliği arttıkça, İslamabat, Çin’e olan ittifakını güçlendirmekte bu bağlamda da Çin’e stratejik ayrıcalıklar tanımaktadır. Çin-Pakistan ittifakından rahatsız olan ABD ise Hindistan’la olan işbirliğini daha temkinli geliştirmekte ve Pakistan’a bazı tavizler vermektedir.
Bu denge ilişkisinden Rusya’da faydalanmaya çalışıldığı görülmektedir. Rusya-Pakistan tatbikatı buna örnektir. Pakistan bir de Rusya’dan silah almayı planlamaktadır. Rusya’nın Pakistan’la askeri alanda işbirliğini geliştirmeye çalışmasının arkasındaki neden Hindistan’ın ABD ile olan ilişkisidir. Moskova, Deli’ye ABD ile işbirliğinin gelişmesi, Rusya-Pakistan işbirliğine iteceği mesajını vermeye çalışmaktadır. Böylelikle Hindistan’ı ABD ile ittifaka gitmesinden vazgeçirmeye çalışmaktadır. Aynı durum Rus-Çin işbirliği için de geçerlidir. 12-19 Eylül tarihleri arasında Rusya Çin’le Pasifik kıyılarından “Joint Sea-2016” tatbikatı gerçekleştirdi. 2012’den bu yana bu beşinci Rus-Çin askeri tatbikatıdır. Böylelikle Moskova ile Pekin askeri işbirliği ve tatbikatlar üzerinden Asya politikalarını birlikte koordine etmeye çalışmaktadırlar. Rusya, Çin üzerinde Asya-Pasifik bölgesinde açılmayı ve burada stratejik pozisyonunu güçlendirmeyi amaçlarken, Çin, ABD’nin kendisine karşı yürüttüğü çevreleme ve dengeleme stratejisini kırmayı amaçlamaktadır.
Soğuk Savaş yıllarında Çin-ABD işbirliği, Sovyetler Birliği-Hindistan ittifakının oluşmasını engellemeye yönelikti. Şimdi ise hem Çin’in hem de Rusya’nın politikaları ABD-Hindistan ittifakının oluşmasını engellenmeye, ABD’nin ise Rusya-Çin-Hindistan ittifakının oluşmasını engellemeye yöneliktir. Hindistan’ın hedefi ise, Rusya-Çin ve Çin-Pakistan ittifakını engellenmeye yöneliktir. Hindistan’ın en önemli güvenlik sorunu Pakistan’la olsa da, ilerleyen yıllarda Pakistan’ın müttefiki Çin’in kendisi için tehdit oluşturacağını da göz ardı etmemektedir. Bu bağlamda da uzun yıllardır Japonya ile işbirliğini sıkı tutmaya çalışmaktadır. ABD’nin müttefiki Japonya’da ABD’nin dışında kendisi için müttefik arayışı içindedir. Hindistan bunların başında gelmiyor. Rus-Japon arasında yaşanan bir takım sorunlar olsa da, bunun çözümü için her iki tarafta yoğun çaba göstermektedir. Dolayısıyla Pasifik bölgesinin Çin etkisi altına girmesini engellemek için Japonya Rusya’yla olan sorunlarının çözülmesi ve güç dengesini kendi lehine çevirmeye çalışmaktadır. Rus-Japon yakınlaşmasında ABD olduğu kadar, Çin’de rahatsızlık duymaktadır.
Dolayısıyla Asya’da gelişen askeri işbirlikleri ve ittifaklar çok boyutlu ilişkiler çerçevesinde yapılmaya çalışılacak ve takı ittifaklardan ziyade çok yönlü ortaklıklarla ilerleyeceği görünmektedir. En azında orta vade için…
Sabir Askeroğlu
