Dağlık Karabağ’da Azerbaycan ve Ermenistan ordusu arasında şimdilik göreceli bir ateşkes anlaşması yürürlükte, taraflar zaman zaman birbirlerini ateşkesi ihlal etmekle suçluyor. Son savaşta Azerbaycan ordusunun kısa sürede Ermeni güçlerini imha etmesi, dengeleri Azerbaycan lehine çeviren bir sürecin başlamasına neden olmuştu. Azerbaycan ordusunun zaferi özellikle Karabağ kaçkınları arasında büyük sevinçle karşılanmıştı.
Ermeniler Dağlık Karabağ’da işgali sonlandırmaya çok da niyetli değil. Arabulucularla vaziyeti idare etmeye çalışıyor. ABD ve Avrupa’da çok güçlü olan Ermeni Diasporası ile Rusya Federasyonu arasında sıkışıp kalan Ermeni yönetimi, Dağlık Karabağ’ın da demografisini değiştirmek istiyor. Bu nedenle kıt imkânlarına rağmen ‘Pan armenian’ eksenli dış politikanın takipçisi. Ancak bu politikası Rus jeopolitiğinin Avrasyacı uygulamalarına ters düşebilir ve hiçte hoş olmayabilir. Ermenistan; ‘Pan armenian’ dünya görüşü çerçevesinde işgal altında tuttuğu Dağlık Karabağ’da Ermeni nüfusunu çoğaltmanın yollarını arıyor.
Bu nedenle Suriye savaşından dolayı mülteci durumuna düşen Ermenileri, tıpkı İsrail’in 1991’de Etiyopyalı Yahudileri İsrail’e getirmek için gerçekleştirdiği ‘Süleyman Operasyonu’nda olduğu gibi Ermenistan’a taşımanın yollarını arıyor. İlk gelişme Nisan 2014’te El Kaide’nin saldırdığı Kesab kasabasında yaşayan Ermenilerin Suriye ordusunun yardımıyla Lazkiye’ye kaçmasıyla yaşanmıştı. Suriye’nin Lazkiye bölgesinde yer alan Kesab’ta, 2 binden fazla Ermeni yaşıyordu. Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi milletvekili Arman Saakyan Lazkiye’ye giderek Kesab’dan kaçan mültecilerle konuşmuş, geleneksel Türk düşmanlığı içgüdüleriyle Russia Today’e konuşan Saakyan silahlı çetelerin Kesab’a Türkiye’den girdiği suçlamasında bulunmuştu. (Bkz. http://haber.sol.org.tr/dunyadan/kesab-halki-lazkiyeye-sigindi-haberi-90331 )
Ermenistan’ın düşük profilli ekonomik tablosuna rağmen göç alan bir ülke olması gerçekten şaşırtıcı. Örneğin 5.8.2016’da Rusya; vatandaşlarının İsrail, ABD, Almanya, Litvanya, Moldova ve Ermenistan’a neden göç ettiklerini araştıran bir komisyon kurdu. Komisyonun görevi vatandaşların Putin’in emri ile başlatılan geri dönmeye ikna kampanyası doğduğu topraklara yeniden gelenlere belli bir finansal yardım yapmayı da öngörüyor. İlginç olan Rusya vatandaşlarının göç etmek için tercih ettikleri ülkeler arasında Ermenistan’ın bulunmasıydı. (Bkz. http://turkrus.com/250314-rusyaterk-edenlerin-pesinde-xh.aspx )
Ancak bu göçün Ermenistan politikası olup olmadığı tartışılabilir çünkü Rusya’nın Sıcak denizlere inme jeopolitiğini uygulayan Çarlık Rusyası, Kafkasya’daki Azerbaycan Türkleri ve Gürcülere güvenmediği için bölgede kendilerinin çıkarlarını koruyacak Ermenilerin Kafkasya’ya göç etmelerini organize etmiş ve devlet kurmalarına yardımcı olmuştu.
Dolayısıyla günümüzdeki bu göçünde aynı amaçla organize edilmesi söz konusu olabilir. Etnik siyasileşme sonucunda 1990’dan itibaren Ermenistan’da yaşayan yaklaşık 230 bin Azerbaycan Türkü zorla göç ettirilmişti. Bu etnik temizlik sonrasında Dağlık Karabağ’ın işgali yaşanmış ve olaylar Ermenilerin lehine geliştiğinde, Ermeni kamuoyunda özgüven patlaması yaşanmıştı. İşte Rusya’dan Ermenistan’a göç eden Rusya vatandaşlarının, 1988’de Ermenistan’daki deprem ve Dağlık Karabağ sorununun ortaya çıkmasıyla Rusya’nın çeşitli bölgelerine özellikle Moskova, Petersburg ve Krosnodar’a göç eden Ermenilerin olması muhtemel gözüküyor.
Oysa IMF 21.7.2016’da yayınladığı bir raporunda Ermenistan’dan Rusya’ya ciddi göç dalgası yaşanacağını öngörmüştü. Gelişmeler İMF raporunun tersine bir göçün yaşandığını ortaya koyuyor. (Bkz. http://turkrus.com/243842-imf-%E2%80%9Cermenistan-ve-kirgizistan%E2%80%99dan-rusya%E2%80%99ya-goc-dalgasi-bekleniyor-xh.aspx ) 05 Ekim 2016’da Ermenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Aşot Hovakimyan’ın başkanlığındaki heyet, 3-7 Ekim tarihlerinde Cenevre’de Birleşmiş Milletler (BM) Mülteciler Yüksek Komiserliği İcra Kurulunun 67. oturuma katılmıştı.
Oturumda söz alan Aşot Hovakimyan, mülteciler konusunda mevcut küresel sorunlara değinerek Ermenistan’ın, göçmenlerin ihtiyaçlarını karşılamak ve göçmen ve sığınmacılara gereken desteği vermek konusunda Komiserlik ile verimli işbirliğine devam etmeye hazır olduğunu dile getirmiş, 20.000’den fazla Suriyeli göçmen kabul eden Ermenistan’ın, nüfus sayısına oranı bakımından Suriye’den mülteciler kabul eden Avrupalı ülkeler arasında üçüncü sırada yer aldığını belirtmişti. (Bkz. http://www.ermenihaber.am/tr/news/2016/10/05/Suriye-Avrupa-Ermenistan/90902 )
Ermenistan’ın Suriyeli Ermeni Mültecileri Dağlık Karabağ’a yerleştirip yerleştirmeyeceği şimdilik bilinmiyor. Ama Türk kamuoyunda terör örgütü PKK’nın Kandil’den sonra Ermeni diasporasının yönlendirmesiyle Dağlık Karabağ’da konuşlanabileceği haberleri yer almıştı. Ermenistan yetkililerin Türk basınında çıkan bu haberleri yalanlamaması, Suriye’den ithal Ermeni nüfusun Dağlık Karabağ’da iskân edilebileceği iddialarını güçlendiriyor.
04 Ekim 2016’da Ermenistan’dan Suriye’ye insani yardım malzemesi götüren bir uçak 3 Ekim’de Lazkiye kentindeki Hmeymim hava üssüne iniş yapmış, Ermenistan’ın Suriye büyükelçisi yardımın kabulünü organize etmişti. 30 Eylül’de Ermenistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Suriye’de tırmanan gerginlik ile ilgili bir açıklama yayınlamıştı. Açıklamada savaştan etkilenen nüfusu desteklemek hedefiyle Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ın talimatıyla önümüzdeki günlerde iki uçakla Suriye’ye insani yardım gönderileceğini duyurulmuştu. (Bkz.http://www.ermenihaber.am/tr/news/2016/10/04/Suriye%E2%80%99ye-insani-yard%C4%B1m/90757 )
Suriye’ye insani yardım götüren uçakların dönüşte Suriye’deki Ermenileri Erivan’a taşıdıkları tahmin ediliyor. “Suriye Ermenilerinin Sorunlarının Koordinasyon Merkezi” sivil toplum kuruluşunun başkanı Lena Alacyan, 2016 yılın Ocak-Ekim döneminde yaklaşık 100 ailenin, 428 Ermeni Suriye’den Ermenistan’a geldiğini açıklamıştı. Ermenistan Cumhuriyeti Diaspora Bakan Yardımcısı Serj Srapionyan ise Suriye hükümetinin resmi verilerine göre şu anda Suriye’de yaklaşık 8-10.000 Ermeni’nin bulunduğunu belirtmişti. Diaspora Bakanı Hranuş Hakobyan’ın, 12 Ekim’de Suriyeli Ermeni milletvekili Jirayr Reisyan ile bir görüşme yaptığı biliniyor. Söz konusu dönemde yaklaşık 20.000 Ermeni, Suriye’den Ermenistan’a taşındı. Ermenistan’da kalmayı tercih eden 17.000 Suriyeli Ermeni’den 13.000’i, Ermenistan vatandaşlığına geçti. (Bkz. http://www.ermenihaber.am/tr/news/2016/10/14/Ermeni-Suriye-Haep-Ermenistan/91516 )
03 Kasım 2016’da Ermenistan parlamentosunda 2017 yılı devlet bütçesi tasarısı görüşülürken söz alan Ermenistan Dışişleri Bakan yardımcısı Karen Nazaryan; Suriye savaşı nedeniyle Ermenistan’a gelen Suriye Ermenilerin sayısıyla ilgili son gelişmeleri aktardı. Nazaryan toplam 20 bin Suriyeli Ermeni’nin, Ermenistan’a geldiğini ancak onlardan 3 bin için ülkemizin transit bir ülke olduğunu ve onların geçici olarak Ermenistan’da kaldığını açıkladı. Bakan yardımcısı ilgili makamların Suriyeli Ermenilerin sosyal ekonomik entegrasyonunu kolaylaştırmak için bütün gereken adımları attığını belirtti. (Bkz. http://www.ermenihaber.am/tr/news/2016/11/03/Suriye-sava%C5%9F%C4%B1/93152 )
Ermenistan Kızıl Haçı Basın Servisi Bşk. Nune Grigoryan; Ermenistan’a gelen Suriyeli Ermeniler için kendi işlerini kurabilmeleri için gerekli ortamın hazırlandığını açıklamıştı. Bu çerçevede Suriye Ermenilerinin talepleri ve mesleki becerileri dikkate alınarak, destek programına girişimcilikte dahil edildi. Onlara iş danışmanlığı da yapılıyor. Böylelikle Suriyeli Ermeniler için kendi işlerini kurabilmeleri ve hiç kimseye bağımlı kalmamaları amaçlanıyor. (Bkz. https://news.am/tur/news/351212.html ) Ermenistan İnsan Hakları Ombudsmanı Arman Tatoyan’da, Ermenistan nezdindeki BM Mülteciler Yüksek Komiseri (UNHCR) temsilcisi Christoph Bierwirth’le görüşerek Suriye’de oluşan durum sonucunda Ermenistan’da bulunan Suriye Ermenilerine ilişkin durumu ve özellikle Suriyeli göçmenlerin Ermenistan’daki barınma koşullarının iyileştirilmesi konusunda BM’in desteğini gündem getirmişti. (Bkz. https://news.am/tur/news/352271.html )
Sorun mağdur Suriyeli mülteci Ermenilere insani yardım yapılması değil. Sorun; Ermenistan yönetiminin Dağlık Karabağ’daki işgalci tutumunu sürdürmek için Suriyeli Ermenileri bu sorunlu bölgeye yerleştirerek bölgeyi istikrarsızlaştırma politikalarını devam ettirmek niyetinde olması. Umarım bu yanlışa düşmezler.
Ömür Çelikdönmez
Twitter: @oc32oc39
omurcelikdonmez@hotmail.com
