BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, BM 72. Genel Kuruluna katılan ülkelerin heyet başkanları onuruna yemek verdi. O yemekte dikkat çeken ne vardı biliyor musunuz? Ta 2014’de BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada, Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesinin BM’yi etkisiz hale getirmesinin kabul edilemez olduğunu, yeni karar mekanizmalarına ihtiyaç hissedildiğini belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, yemekte, ABD Başkanı Trump, Japonya Başbakanı Şinzo Abe ve BM Genel Sekreteri Guterres ile aynı masada oturması vardı. Hatta yemek sırasında aynı masada oturmalarına rağmen ABD Başkanı Trump’ın, yerinden kalkarak bir süre Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yanına geldiği ve sohbet ettiği görüntülere yansıdı. İşte o görüntüler Türkiye’nin dünya liderleri ligindeki yerini gözler önüne seriyor. Türkiye bu avantajını komşularıyla ilişkilerinde de umarım kullanıyordur. Geçtiğimiz ay Kuzey Irak Süleymaniye kenti yakınlarında bazı MİT görevlilerinin PKK tarafından alıkonulduğu gündeme gelmişti. Ancak bu konuda şimdiye kadar hükümet kanadından resmi bir açıklama yapılmamıştı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, IKBY sınırları içinde 2 MİT mensubunun kaçırıldığı iddiasını doğruladı. Çavuşoğlu, “PKK yerel yetkilileri, sivilleri, doktorları, polisleri, herkesi kaçırıyor. Bir terör örgütü. Kurumlarımız, PKK’nın kaçırdığı tüm vatandaşlarımızın geri getirilmesi için çalışıyor. Ancak ülkemizin, bizim bahsedilen iki kişiyi geri getirmek için PKK ile kurduğumuz doğrudan bir bağlantı bulunmuyor” dedi. PKK’ya yönelik operasyon hazırlığında olan bazı MİT elemanlarının PKK tarafından alıkonulduğuna dair iddialarla ilgili CHP Milletvekili Musa Çam soru önergesi vermişti.(1)

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Görüşmeler var. Ben MİT Müsteşarımı gönderdim. Hem Bağdat’a, hem Erbil’e gitti, görüşmeler yaptı.” açıklamasında derç edilen bilgiye göre MİT Müsteşarı Hakan Fidan’ın Erbil temasları sırasında görüştüğü isimler arasında Kürdistan Bölgesi Güvenlik Konseyi Müsteşarı Mesrur Barzani’de yer almıştı. Hiç şüphesiz ki görüşülen tek konu referandum değildi ve PKKnın alıkoyduğu istihbarat personeliyle ilgili yerel unsurların irtibata ve diyaloga geçmeleri kararlaştırılmıştı. Bu görüşme sonrası Mesut Barzani’nin oğlu Mesrur Barzani birçok ülkenin Kürdistan Bölgesi’nin bağımsızlığın ilan etmesi halinde birçok ülkenin bağımsızlığı tanımaya hazır olduğunu söylemişti.(2) Mesrur Barzani lise eğitimini İran’da tamamladığı için Farsça, dil eğitimi amaçlı Londra’da bulunduğu ve Washington, D.C’de Amerikan Üniversitesi’nde Uluslararası Çalışmalar alanından mezun olduğu için ileri derecede İngilizce biliyor. Arapça ve Türkçe bildiği de söyleniyor. Demek istediğim dünyadaki gelişmeleri yakından takip eden bir isim. Mesrur Barzani’nin MİT Müsteşarı Hakan Fidan’ın Erbil ziyaretinden hemen sonra böyle bir açıklama yapması, görüşme sırasında referandum hakkında kamuoyunda bilinenden daha farklı bir konuşmanın gerçekleştiğini düşündürebilir. Muhtemelen IKBY’nin 25 Eylül’de düzenleyeceği bağımsızlık referandumu ile ilgili açıklama yapan İran’ın, olası bir bağımsızlık adımına karşı IKBY’yi uyarması ve Irak’ın toprak bütünlüğünden yana olduğunu deklare etmesi ile Irak Başbakanı Haydar el-İbadi’nin, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin Kuzey Irak’taki bağımsızlık referandumuyla ilgili, “Askeri müdahaleye hazırız!” açıklaması değerlendirilmiştir.

Çünkü Türk gizli servisinin İran ve Irak hükümetlerinin bir savaş hazırlığında olduklarına dair elde ettikleri malumatı Ankara’ya ulaştırmalarından sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, IKBY’de yapılacak olan bağımsızlık referandumunun bölgede savaşa ve istikrarsızlığa yol açabileceğini söylemiş, “Eğer sorun anayasal haklarsa bu konuda onlara yardımcı olabiliriz” demişti. Türkiye’nin referandum ile ilgili tutumunu net bir şekilde ‘referandumu durdurmak için güç kullanımı gibi bir durumun olmadığını’ belirterek ortaya koymuştu.(3) Türkiye; referandum yaptığı için Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimine karşı neden askeri güç kullansın? Eğer böyle bir niyeti olsa Mesut Barzani Türkiye’ye geldiğinde havaalanında neden bölgesel yönetimin bayrağını göndere çeker miydi? Türkiye’nin endişesi Irak ve İran’ın ABD, İngiltere ve koalisyon güçlerinin desteği ile Erbil üzerine çullanması. Nitekim Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Başdanışmanı ve Mesut Barzani’nin yakın dostu İlnur Çevik, iç savaşın çıkacağını ve Heşdi Şabi güçlerinin Kürtlere saldıracağını düşündüklerini gündeme getirmişti. ‘İran da aynı şekilde düşünüyor, İran’ın nasıl çalıştığını biliyoruz’ diyen Çevik, “bölgede büyük sorunlar çıkabilir. Bu konuda endişeliyiz. Kürdistan henüz birlik üzerine dayalı bir idare oluşturmuş değil. Süleymaniye bir yoldan, Erbil ve Duhok başka bir yoldan yürüyor. Bu bölgenin gerçeğidir” açıklamasında bulunmuştu.(4)

Demek istediğim Türkiye’nin karşı çıkıyor göründüğü, ABD ve İngiltere’nin, Sykes Picot ürünü Britanya projesi Irak devletinin parçalanmasına yol açacak referanduma şiddetle karşı çıktığı bir ortamda Irak Türkmenlerinin kafası sizce karışık mı? Bazı Türkmen kuruluşları (Türkmen Kalkınma Partisi vb.) referandum yanlısı açıklamalar yapıyor. Ancak Irak Türkmen Cephesi ısrarla “Kerkük Türk’tür Türk kalacak” tezini ileri sürerek Bağdat yanlısı bir politika izliyor. Muhtemelen Ankara’ya paralel bir strateji bu. Ancak Irak Türkmenlerinin kolektif bilinçaltında yatan referandum hakkındaki gerçek fikirlerinin bu olduğunu sanmıyorum. Irak’taki çoğu Türkmen dernek ve partilerini kapsayan Türkmen Yüksek Koordinasyon Kurulu toplantılarında ele alınan konulardan bunu öğrenmek mümkün. 17 Eylül 2017’de 12’nci toplantısını gerçekleştiren Türkmen Yüksek Koordinasyon Kurulu, Irak‘taki son gelişmeler ve 25 Eylülde yapılmak istenen ve Türkmen Halkı tarafından ret edilen referandum ve alınan tedbirleri görüştü. Türkmen Yüksek Koordinasyon Kurulunun ABD Bağdat Büyükelçisi Sayın Douglas Silliman ile gerçekleştirdiği görüşmede gündem gelen konular ele alındı. Ayrıca Erşad Salihi; Türkiye’ye yaptığı ziyaret ve Dışişleri Bakanı Sayın Mevlut Çavuşoğlu ve Bakan Yardımcısı ve Bakanlık Müsteşarı ile yaptığı görüşmeler hakkında bilgi verdi. En önemlisi ne biliyor musunuz? Bu toplantıda dört büyük devlet ve BM’nin Barzani’ye sunduğu öneri görüşüldü ve bu önerinin Türkmen Halkının çıkarının aleyhine olduğu ve 3 ilde yapılacak referandumdan daha tehlikeli olduğu değerlendirildi.(5)
Şimdi soru şu; Türkmenlerin referandumdan daha tehlikeli bulduğu ve şiddetle karşı çıktıkları referandumu, bu öneriden daha ehveni şer buldukları bu öneri nedir?
Hatırlıyorsanız Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani, aralarında ABD Başkanı’nın “IŞİD’le Mücadele” Özel Temsilcisi Brett McGurk, BM Temsilcisi Jan Kubis, ABD’nin Bağdat Büyükelçisi Douglas Silliman ve İngiltere’nin Bağdat Büyükelçisi Frank Baker’in de bulunduğu uluslararası koalisyon heyetini kabul etmiş ve heyetin Barzani’ye, referandumun ertelenmesi için alternatif sunduğu kamuoyuyla paylaşılmış, ancak alternatif önerinin içeriği hakkında herhangi bir açıklama yapılmamıştı.(6) IKBY Başkanı Barzani, 25 Eylül referandumunu ertelemenin ancak Bağdat yönetimiyle yapılacak “referandumun yerini tutacak” bir anlaşmaya bağlı olduğunu söylemiş, daha sonra Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), ABD, İngiltere ve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından bağımsızlık referandumuna alternatif olarak sunulan öneriyi reddettiğini bildirmişti.(7) Kendilerini alkışlamak gerekiyor.

Referandum kararına karşı sunulan alternatif öneri paketimin içinde ne vardı ve hem Kürtler hem de Türkmenler buna karşı çıkmıştı? ABD’nin IŞİD’le Mücadele Koalisyonu Özel Temsilcisi Brett McGurk, sorunların çözülmesi için Erbil ve Bağdat’ı ciddi bir diyaloğa teşvik etiklerini, yasal bir referandum için gözlemciler ve Birleşmiş Milletlerin olması gerektiğini, 25 Eylül’de yapılacak referanduma herhangi bir uluslararası yasal dayanağın sağlanması zor göründüğünü, bu yüzden seçilen yolun riskli olduğunu belirttiklerini, sadece ABD değil tüm uluslararası koalisyondaki ülkelerin referandumu desteklemediklerini söylediklerini kaydetmişti.(8) Kürtleri caydırmak için Barzani’ye sunulan öneri üç aşağı beş yukarı şuydu; “Bağdat’ın Güney Kürdistan (bize göre Kuzey Irak) ile yaşanan sorunlar konusunda adım atması”. “ABD, Fransa, İngiltere ve Bağdat’ın merkezi hükümet ile Kürdistan bölgesi arasındaki tüm sorunların çözümü için bir heyet oluşturması” ve “Referandumun parlamento kararıyla ertelenmesi”, “Erbil-Bağdat arasında yapılacak yeni bir anlaşmayla Irak’ta bir konfederasyon kurulması”. (8)

Erbil’e sunulan alternatif paket, sıtmayı gösterip ölüme razı etmek. Türkçesi; mandamız ol diyorlar. Onlarda hem Erbil merkezli Irak Kürtleri hem de Kerkük merkezli Irak Türkmenleri, referandumdan yana olduklarını ilan ediyorlar. Türkiye’nin Kuzey Irak’la ilgili çekincesi olmadığı, IKBY referandumunun Türkiye için bir tehdit olmadığına işaret eden Türkiye’nin Erbil eski Başkonsolosu Aydın Selcen’in “Ülkedeki Kürt seçmenin yarıdan fazlası HDP’yi, yüzde 40 civarıysa AKP’yi destekliyor. Bunların dışında ayrılıkçılığı savunan bir Kürt siyasi hareketi veya kitle partisi olduğunu düşünmüyorum” sözlerinden belli değil mi?(9) O nedenle Genelkurmay Başkanlığının, Silopi-Habur bölgesinde tatbikat başlattığı haberlerini, Kuzey Irak’a Türkiye’nin yapacağı bir müdahale olarak değil, Kuzey Irak Kürtlerine ve Kerkük Türkmenlerine yapılacak herhangi bir silahlı saldırıya karşı destek olarak analiz etmeli.

Bakınız:
1- http://www.internethaber.com/pkk-iki-mitciyi-kacirdi-bakandan-flas-aciklama-1808664h.htm
2- http://www.basnews.com/index.php/tr/news/kurdistan/379371
3- https://tr.sputniknews.com/turkiye/201709191030213823-cavusoglu-ikby-referandum/
4- http://www.rudaw.net/turkish/world/190920176
5- http://www.bizturkmeniz.com/tr/index.php?page=article&id=101612
6- https://ilkha.com/haber/61264/abd-ingiltere-ve-bmden-barzaniye-referanduma-alternatif
7- http://t24.com.tr/haber/abd-ingiltere-ve-bmnin-alternatifi-reddedildi-referandum-hazirliklarina-devam,443250
8-http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/dunya/823913/McGurk__Barzani_ye_sunduklari_alternatif_hakkinda_bilgi_verdi.html
9- http://istanbul.indymedia.org/tr/haber/barzaniden-referandumdan-geri-ad%C4%B1m-sinyaliabd%E2%80%99nin-i%C5%9Fid%E2%80%99le-m%C3%BCcadele-koalisyonu-%C3%B6zel-temsilcisi
9- https://tr.sputniknews.com/columnists/201709201030220645-turkiye-ikby-irak-kurdistan-bagimsizlik-kurtler-iran-hdp-akp-mesud-barzani-ortadogu-erbil-mgk-recep-tayyip-erdogan-guvenlik-tehdit-gorus/

Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39