Maturidi Kitabu’t-Tevhid’de, Farabi Medinetü’l-Fazıla’da ve İbn Sina da Şifa-İlahiyat’ta nasıl aynı şeyleri söylüyorlar. Sizce tesadüf mü yoksa aklın yolu bir mi?:
İnsanların insan olabilmeleri veya olgunlaşmaları, kemal noktasına ulaşmaları ancak toplum içerisinde gerçekleşir. Bu da devleti gerekli kılar. Toplumsal hayat ve devlet ise ancak kanun ve adaletle mümkün olur. Kanun ve adalet için de Peygambere ihtiyaç duyulur. Bu yüzden Peygamberlik müessesesi, insanlık için Allah’ın hikmeti açısından bir lütuf (Maturidi) ve ilahi inayet açısından(İbn Sina) bir zorunluluktur. Peygamberler, insanların toplumsal hayatta zulme ve anlaşmazlığa düşmesini engellemek üzere en yüce örnekler olarak gönderilmiştir. Çünkü insanlar akıl yönünden iyiyi kötüyü ve Tanrı’yı bulma kapasitesine sahip olsalar da herkes bunu yapamayabilir. Peygamberler ise, ilahi hakikati bize ulaştıran ve dönemlerinde bunu uygulayan en iyi ve en doğru örnek rehberlerdir.
Burada Peygamberlerin örnekliğinden, “mutlak doğru”yu değil, sadece doğruyu uygulamaları ve aklı kullanmaktaki rehberlikleri kastedilmektedir. Çünkü Peygamberler doğrudan Allah’tan vahiy almakta ve bundan anladıklarını uygulamaktadırlar. Bu uygulamalar kendi dönemlerinin problemlerine en doğru çözüm olmakla birlikte insanlık hayatı için tek çözüm değil, örnek çözümdür. Çünkü insanların sosyal ilişkileri çok çeşitli ve değişkendir. İnsanlardan beklenen, İlahi hitabın ve Peygamberlerin örnekliğini çok iyi bir şekilde tevil edip her zaman ve her asırda güncellemeleridir. Aksi takdirde din, evrenselliğini kaybeder. Peygamberler, aynı zamanda, Allah’ın varlığının ve insanlarla olan aklî iletişiminin de biricik örnekliğidirler, yani bütün insanlar, Peygamber gibi vahiy alma kapasitesine sahip olmasalar da, akıl sahibi olmaları ve onu çalıştırmaları açısından Rableriyle her an bir çeşit iletişimdedirler ve rehberlik anlamında bir manada peygamberlerin görevini üstlenmişlerdir. Son olarak; Peygamberler, toplumsal hayatta bir iş ve uzmanlık sahibi olmaları bakımından da örnek olmuşlardır. Bu da insanlar için bir yol göstericiliktir, ama bu, onların, tarih boyu o mesleğin bütün özelliklerini bildikleri anlamına gelmez. Bu ise, bir yönüyle, insan olmanın gereklerini yerine getirmeleri ve varlığı anlamlandırmaları açısından örnekliktir.

İbrahim Maraş