Meyvelerin, sebzelerin milliyeti olur mu? Bence dilbilimciler yeni bir kavram üzerinde kafa yormalı, Flora milliyetçiliği! Bir ülkede ya da bir bölgede yetişen bitkilerin tür olarak tümüne Türkçe; bitki örtüsü (flora) diyoruz. Dolayısıyla bitkilerin yetiştikleri ülkenin toprak ve hava şartlarına göre tat ve renklerinde ve hatta kokularında farklılık olabiliyor. Örneğin İran karpuzu Türkiye’de yetişen karpuzun yerini tutabilir mi? Putin’in Türk domatesine karşıtlığını gördükten sonra ya Putin’in domatesi sevmediğini ya da Türk domatesine karşı alerjisi olabileceğini düşünmedim değil? Belki kendisinde reflü rahatsızlığı varsa doktorları domates yememesini tavsiye etmiş olabilir. Çünkü domatesin Reflü rahatsızlığını tetiklediği belirtiliyor. (Bkz. http://www.posta.com.tr/guatra-neden-olabilecek-hastaliklar-dr-mehmet-oz-yazisi-115441 )
Gelelim Rusya ile Türkiye arasındaki domates diplomasisine? Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hindistan sonrası ziyaret ettiği Rusya temaslarında Putin, tarım ürünleriyle ilgili ihracat kısıtlamalarının kaldırılıp kaldırılmayacağına dair soruya “Türk dostlarımızdan şunu anlamalarını rica ettik. Malum trajik olaylardan sonra hayat yerinde durmadı. Mesela domates üretimi için bizim üreticilerimiz büyük miktarda kredi aldı. Hem teknik, hem altyapının oluşturulmasıyla ilgili süreç bu. Bununla ilgili kısıtlamalar devam edecek. Vizelerde de devam edecek. Fakat bu da bizim aramızdaki işbirliğinin ne derece koordineli olduğuna doğrudan bağlıdır” diye cevap verdi.
Erdoğan ise, “Domates dışında bütün konularda, gıdada, tekstilde, zaten mutabık kaldık. Biz Türk domatesinin Rus pazarında olmasını arzu ederiz. Özellikle tavsiyemizdir. Şu anda bir geçiş süreci var. Önümüzdeki günlerde ticari ve ekonomik ilişkilerin önündeki engellerin kaldırılmasına dair çalışmaların neticelerini görmeye başlayacağız ” diye konuştu. Rusya Lideri Putin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmesi hem ekonomik hem siyasi ilişkilerde domates krizine rağmen ‘post-normalleşme’ dönemini başladığı şeklinde yorumlanabilir. Kriz diyorum çünkü Rusya’ya 270 milyon dolarlık domates ihracatı gerçekleşiyordu. Rusya’nın Türk ihracatçılara uyguladığı domates yasağına rağmen Türkiye’nin Rusya’dan ithal edilen bazı tahıl ürünlerine yönelik 15 Martta uygulanmaya başlanan yeni vergi rejiminin kaldırması iki ülke arasında eşit olmayan bir ilişki olarak yorumlanabilir.
Hatta şu soru sorulabilir; “eğer Rusya Türk domatesine yasağı en az birkaç yıl daha kaldırmayacağını Erdoğan’ın yüzüne karşı ilan ettiyse, buna karşılık olarak Türkiye’nin Rus buğdayına koyduğu yasağın kaldırılacağı açıklandıysa bu ne anlama geliyor?” Bu soruyu verilebilecek tek mantıklı yanıt şu: “Karşılığında Rusya’dan bir başka söz, güvence alınmış olabilir. Çalışma yasakları, inşaat şirketlerinin faaliyet yasağı, Rusya ile iş yapan müteşebbislere vize kolaylığı gibi konularda kısa zamanda Rusya’nın geri adım atacağını düşünmek için nedenler var. Aksi bir durumu düşünmek imkânsız. (Bkz.http://turkrus.com/382387-sicak-yorum-domates-yasagi-kaldiysa-ve-ankara-bugday-kartindan-vazgectiyse%E2%80%A6-xh.aspx) Domatese takılıp kalmayalım! Erdoğan Putin görüşmesinden Suriye’de dört noktada çatışmasızlık bölgelerinin kurulması kararı çıktı. Bu dört çatışmasızlık bölgelerinin İdlib merkezli bir alan; İdlib vilayetinin yanında Halep’in bir kısmı, Humus’un El Rastan bölgesi, Şam kırsalı, Deraa kırsalı ve Kuneytra kırsalı olarak belirlendiği anlaşılıyor. Çatışmasızlık bölge kavramı biraz “askersizleştirilmiş bölge” (demilitarized zone) ve “tarafsız bölge” (neutralized zone) kavramlarını çağrıştırıyor. Çatışmasızlık bölgesi; muharip olma işlevini yitirmiş unsurların (mesela hasta veya yaralı muharip kişilerin tedavi ve bakımı için) veya sivillerin bir silahlı çatışma ortamında çatışmalardan uzakta korunmasına yönelik, sivillerin bir silahlı çatışma ortamında çatışmalardan uzakta korunmasına yönelik, sağlık ve diğer acil ihtiyaçların karşılanmasına yönelik oluşturulacak. (Bkz. http://t24.com.tr/haber/prof-tarhanli-anlatiyor-guvenli-bolge-ne-demek,305923 )
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye’de kurulması planlanan güvenli bölgelerin amacı konusunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüş birliğine vardıklarını duyurdu. Putin buna karşın güvenli bölge planının nasıl hayata geçirileceğine dair ayrıntıların, daha sonraki görüşmelerin konusu olduğunu belirtti. Putin, güvenli bölge konusunu ABD Başkanı Donald Trump ile de görüştüklerini belirterek, “Anladığım kadarıyla, ABD yönetimi de bu fikirleri destekliyor” dedi. (Bkz. http://www.dw.com/tr/domates-ve-vize-d%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda-mutabakat-sa%C4%9Fland%C4%B1/a-38682742 ) İki liderin açıklamasından ortaya çıkan tabloya göre, çatışmasızlık bölgesi Türkiye-Rusya-İran garantörlüğünde uygulanacak. Türkiye İran ve Rusya yani garantörler olarak bu mekanizmaların geliştirilmesi ve verimli hale gelmesi için uğraşacak. (Bkz. http://www.milligazete.com.tr/rus_lider_putin_ve_cumhurbaskani_erdogan_aciklama_yapti/463843 ) Suriye rejiminin de bu projeye karşı olmadığı Suriye resmi haber ajansı SANA’da “Suriye Arap Cumhuriyeti, Rusya’nın çatışmasızlık bölgeleri oluşturulması girişimi desteklemekte ve bu bölgelerin bombalanmamasını da kapsayacak şekilde 30 Aralık 2016 tarihinde imzalanan anlaşma kapsamında çatışmaların durdurulmasına yönelik taahhüdünü korumaktadır” açıklamasıyla duyuruldu. (Bkz. http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39802814 )
Ben sizinle şu kadarını paylaşayım; Çatışmasızlık bölgeleri projesi Türk tarafının teklifi ile Rusya aracılığıyla diğer taraflara iletilen bir çözüm arayışı. Ruslara domatesi satamadık ama İdlib merkezli bir alanı; İdlib vilayetinin yanında Halep’in bir kısmını, Humus’un El Rastan bölgesi, Şam kırsalı, Deraa kırsalı ve Kuneytra kırsalını, buralarda yaşayan sivilleri, nebatatı hayvanatı bombalardan kurtardık. Varsın domatesler iç piyasada patlasın, en fazla salça olur! Suriye’de kan dökülmesinden iyidir.
Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39
omurcelikdonmez@hotmail.com
