İsrail ile de Rusya ile de bölgedeki diğer ülkelerle de ilişkilerin düzeltilmesi Türkiye’nin hayrınadır. Bunu yaparken de ülkemizin ve soydaşlarımızın hakları korunmalıdır. Çok tekrar ederim bir daha söyleyeyim Türkiye Ortadoğu’nun Polonya’sı olmamalıdır… İnanç ve ideoloji kaynaklı kavgalardan uzak durmak lazım… Meselelere her zaman milli menfaatler açısından bakmak lazım.
Rusya Türkiye İsrail ilişkilerinin önemli bir enerji boyutu var… Rusya AB enerji pazarındaki konumunu korumak için çok şeyleri göze aldı ve bundan sonra da alacak. Rusya enerji stratejisi İran’ı yanına almak ve Türkmen ve Katar gazını dışarıda bırakmak üzerine kurulu. Rusya-Hazar Denizi-İran-Irak-Suriye birlikte düşünüldüğünde Rusya’nın şimdilik hedeflerine varmış olduğu da görülüyor… Bu yüzden Hazarın hukuki statüsü konusunda anlaşmaya varılamıyor ve bu yüzden Suriye’ye Rusya’nın müdahalesi var….
2009 yılıydı hatırladığım kadarıyla…. Esad’a Katar gazının Suriye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya nakli konusunda teklifler götürülmüştü ama Esad müttefiki Rusya’nın bundan memnun olmayacağı gerekçesiyle karşı çıkmıştı. Suudi Arabistan da hem Suriye hem de Rusya nezdinde girişimde bulunmuştu projenin gerçekleşmesi için ama sonuç alamamıştı. Sonrası malum… Yaşanan süreçte Suriye’nin Rusya’nın çıkarlarını koruduğu gibi Rusya’nın da -en azından kısmen diyelim- Esad’ın yanında durduğuna zaten birlikte şahit olduk…
Sonra Türkmen gazı’nın hapsedilmesi için Rusya’nın ortaya attığı Güney Akım Projesini ve Nabucco’nun akamete uğratıldığı süreci de analım ki orada Azerbaycan’ın da TANAP ile olumsuz bir rolü olmuştu. Türkiye de saçmalamıştı bir noktada Güney Akımın kendi karasularından geçmesine izin vererek…. Nabucco’nun akamete uğramasında İngiltere de etkiliydi hatta süreci o başlattı… İngiltere kıta Avrupası’na katkı sağlayacak herşeye oldum olası karşıdır zaten…Bunu bilen Almanya önceden Rusya ile yakınlaşarak ve eski Hansa Birliği’nin kıyılarında denizden boru hatlarına yönelerek yeni bir enerji stratejisi oluşturmuştu…
Geldiğimiz noktada kilittaşı İran… İran’ın saf değiştirmesi bütün denklemleri yerle bir edebilecek… Bu sebeple bazı gelişmelerde Rusya’nın İran’a karşı ön aldığını da görmek gerek… Rusya Türkiye İsrail ilişkilerindeki gelişmelerde bu ön alma çabalarının mutlaka bir rolü var kanaatimce…dikkatle izlenmeli….
Rusya, İran’ın batı ile ilişkilerindeki gelişmeleri dikkatle izliyor. İran Ermenistan dostluğu ve Vatikan’ın bu ilişkilere verdiği önem malum. Hatırlayalım, dinler arası diyaloğa İran bizden önce başlamıştı. Türkiye’nin ve malum cemaatin sürece girişi sonradır ve biraz da İran’a karşı önlem niteliğindedir. Sonra İran ABD görüşmeleri başlıbaşına bir sıkıntı kaynağı. İran’ın batılı diplomatlarla görüşmelere ilk başladıkları zamanları hatırlayalım.. Rusya hemen nükleer santral için gerekli ekipmanın İran’a gönderilmesini durdurmuştu. O günlerde görüştüğüm İran’lı bir elçilik görevlisi bu durumun kısa süreceğini gülerek söylemişti. Birkaç gün içinde de İran Basra Körfezi’nde bazı İngiliz askerlerini tutuklamış ve Rusya sevkiyata yeniden başlamıştı. O gün İran-Batı ilişkilerinin derinleşmesinden endişe duyan Rusya bugün de aynı noktada ama şartlar çok değişti…
Rusya bir süredir güvenemediği İran’a karşı ön almak için çaba sarfediyor. İsrail, Suudi Arabistan ve Türkiye ile ilişkilerin yeniden canlandırılması bu açıdan Rusya için çok önemli…Zira İran yan çizerse bu ülkelere ihtiyaç olacak. Karabağ konusunda Rusya’nın Azerbaycan’a yönelik daha yumuşak bir siyaset gütmesinde de bunun rolü var. Son savaşın ilk günlerinde değinmiştik bu konuya… Kazakistan’ın Ermenistan’a yönelik bazı çıkışlarında bile Rusya’nın İran endişesinin verdiği güven sözkonusu olmuş olabilir. Dahası da var ya henüz erken bazı şeyleri söylemek için…
Özetle… Rusya’nın enerji stratejisinin başarısı İran’la ilişkilerin Rusya’nın arzu ettiği minval üzere yürümesine bağlı… İran yan çizebilir ve hatta çiziyor. Rusya ön alma gayretinde… Türkiye’ye de İsrail’e de Suudi Arabistan’a da ihtiyacı var… En çok da Azerbaycan’a…
Bize gelince… İlerde İran ile Rusya arasında tercih yapmamız gerekebilir. Şimdiden düşünmek gerek… Bir de Alman Rus ilişkileri yakından takip edilmeli.. İkisinin uzlaştığı konularda farklı bir siyaset izlemenin maliyeti çok yüksek…. Ayrıca hem uluslararası ilişkiler alanı hem de enerji sektörü çok dinamik ve çok hızlı değişmeler oluyor… Bu dinamizmi aynı dinamizmle karşılamak ve devamlı alternatif projeler geliştirmek gerek…
Sektör çok dinamik…Yeni projeler, yeni hatlar, yeni rezervler bulunuyor. Leviathan doğal gaz sahası 2010 yılında bulunmuştu. Öncesini hatırlıyorum da 2005-2006 yıllarında Türkiye’nin Rusya’dan alacağı gazın bir kısmını İsrail’e satması bile düşünülmüştü … Hatta El Ahram’da bu konuyla ilgili bir makale çıkmıştı da Moskova’daki Mısır Büyükelçiliği’nin müsteşarı ‘İsrail’e gaz satmayı biz planlıyoruz ve görüşmelerimiz var… Gerçekten Türkiye’nin Rusya ile böyle planları mı var? diye sormuştu…
Nereden nereye….
Kenan Şahin
